Barqaror biznes modeli uchun yetakchi ESG strategiyalari.

Biznesning qiymat zanjiri bo‘ylab — operatsiyalar va ta’minot zanjirlarini ham qamrab olgan holda — barqarorlikni kompleks tarzda integratsiya qilish jarayoni dunyo bo‘ylab tobora kuchayib bormoqda. Iqlim inqirozi, resurslarning tugab borishi va ijtimoiy tengsizlik kabi ko‘p qirrali va o‘zaro bog‘langan muammolar bu integratsiyani yanada tezlashtirmoqda.

Ushbu maqola korxonalar qanday qilib barqaror kelajak talablariga javob berish uchun yangiliklar kiritayotgani va rivojlanayotgani haqida so‘z yuritadi hamda boshqa kompaniyalarni o‘zlarining Ekologik, Ijtimoiy va Korporativ boshqaruv (ESG) ta’sirini kuchaytirishga ilhomlantiradi.

Barqaror resurslarni boshqarish va yashil investitsiya strategiyalari

Barqaror resurslarni boshqarish deganda hozirgi ehtiyojlarni qondirgan holda kelajak avlodlarning o‘z ehtiyojlarini qondirish imkoniyatini cheklamaydigan tizimli va mas’uliyatli resurslardan foydalanish tushuniladi.

Bu yondashuv tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, karbonat angidrid chiqindilarini kamaytirish va qayta tiklanuvchi energiya manbalarini jalb qilishni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, chiqindilarni kamaytirish, suvni tejash va barqaror manbadan ta’minlash amaliyotlarini qo‘llash strategiyalarini ham o‘z ichiga oladi.

Misol: IKEA’ning barqarorlik borasidagi sa’y-harakatlari

IKEA o‘zining ta’minot zanjiri, mahsulot ishlab chiqarish va biznes operatsiyalarida karbonat angidrid chiqindilarini kamaytirishga katta e’tibor qaratadi.

Kompaniya qayta tiklanuvchi energiyaga sarmoya kiritib, 2030-yilgacha do‘konlar va tarqatish markazlarida energiya sarfini 2016-moliya yili darajasiga nisbatan 80% ga kamaytirishni maqsad qilgan.

Shuningdek, kompaniya ishlab chiqarishda va foydalanishda kamroq resurs talab qiladigan, bambuk kabi qayta tiklanuvchi materiallardan tayyorlangan va uzoqroq xizmat qilish muddatiga ega mahsulotlarni ishlab chiqmoqda.

Yashil qurilish va energiya tejamliligi

Yashil qurilish va energiya tejamliligi ataylab ekologik barqaror inshootlarni loyihalash, qurish va saqlash jarayonlarini anglatadi.

Bu tushuncha energiya tejamkor binolardan foydalanish, barqaror materiallarni qo‘llash hamda issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirishni o‘z ichiga oladi. Ularning barchasi ekologik muvofiq binolar yaratish va ulardan foydalanish strategiyasining asosiy tarkibiy qismlari hisoblanadi.

Misol: Google’ning energiya tejamkor ma’lumot markazlari

So‘nggi o‘n yillikda Google energiya tejamkor ma’lumot markazlariga katta sarmoya kiritdi, ularning ba’zilari chiqindi izini kamaytirish uchun yer ostida joylashtirilgan.

2010-yildan 2018-yilgacha Google’ning ma’lumot markazlarida hisoblash yuklamasi qariyb 550% ga oshdi, biroq energiya sarfi atigi 6% ga ko‘tarildi.

Google o‘zining yangi ofis binolari va maydonlarini xalqaro darajada tan olingan yashil qurilish standartlariga — LEED sertifikati va BREEAM talablari — mos kelishini sinovdan o‘tkazmoqda.

Kompaniya mavjud binolarida energiyani boshqarish strategiyalari va ma’lumotlar tahlilidan foydalanib samaradorlikni oshirmoqda. 2022-yilga kelib, Google o‘zining jami 1-, 2- va 3-toifa chiqindilarini 10,2 million tonna CO₂ ekvivalentiga qisqartirdi va 2030-yilgacha har bir faoliyat yuritayotgan elektr tarmog‘ida to‘liq karbonat chiqindisiz energiyaga o‘tishni uzoq muddatli maqsad qilib olgan.

Mas’uliyatli investitsiya va moliyalashtirish

Mas’uliyatli investitsiya va moliya — bu moliyaviy qarorlarga Ekologik, Ijtimoiy va Korporativ boshqaruv (ESG) omillarini kiritish demakdir. Bunga barqaror loyihalarga mablag‘ yo‘naltirish, zararli sanoatlarni moliyalashtirmaslik va yashil obligatsiyalar yoki barqaror investitsiya fondlarini qo‘llab-quvvatlash kiradi.

Misol: JPMorgan Chase’ning barqaror rivojlanishga sodiqligi

JPMorgan Chase 2021-yildan 2030-yilgacha 10 yil davomida iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashish va barqaror rivojlanishga hissa qo‘shish uchun 2,5 trillion dollardan ortiq mablag‘ ajratishni maqsad qilgan.

Ushbu katta maqsadning 1 trillion dollarlik qismi past karbonatli iqtisodiyotga o‘tishni tezlashtiradigan yashil tashabbuslarga qaratilgan.

Ularning asosiy yo‘nalishlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: qayta tiklanuvchi energiya, energiya samaradorligi va barqaror transport loyihalarini moliyalashtirish.

Mahsulot hayotiy siklini baholash

Mahsulotning hayotiy siklini baholash — bu xomashyo qazib olishdan tortib, utilizatsiya qilishgacha bo‘lgan jarayonda mahsulotning atrof-muhitga ta’sirini tizimli tahlil qilishdir. Bu yondashuv mahsulotlarni uzoq xizmat qilish, ta’mirlash mumkinligi va qayta ishlash imkoniyatiga urg‘u berib loyihalashni ko‘zda tutadi, shunda ularning ekologik izi kamayadi.

Misol: HP kompaniyasining barqarorlikka yondashuvi

HP o‘z mahsulotlarini innovatsion usulda loyihalab, qayta ishlangan va qayta tiklanuvchi materiallardan foydalanadi, mahsulotlarni ta’mirlash, qayta ishlatish, uzoq umrli qilish va qayta ishlash imkoniyatlarini yaxshilaydi.

Kompaniya katta maqsadlarni belgilagan. Masalan, barcha HP brendi qog‘ozlari va qog‘oz asosidagi mahsulot qadoqlari uchun faqat uchinchi tomon tomonidan sertifikatlangan barqaror tolalardan foydalanish. Bundan tashqari, HP 2030-yilgacha o‘z mahsulotlari va chop etish xizmatlarida ishlatiladigan barcha qog‘oz tufayli o‘rmonlarga yetkazilgan zararni qoplashni rejalashtirgan.

Etik ta’minot zanjirini boshqarish

Etik ta’minot zanjirini boshqarish — bu ta’minot zanjiri bolalar mehnati, majburiy mehnat va atrof-muhitga zarar kabi noetik amaliyotlarsiz ishlashini ta’minlashga qaratilgan ongli harakatdir. Bu yondashuv etik me’yorlarga rioya qiladigan va barqaror amaliyotlarni qabul qiladigan yetkazib beruvchilar bilan hamkorlikni o‘z ichiga oladi.

Misol: Patagonia kompaniyasining etik amaliyotlari

Patagonia o‘zining ta’minot zanjirini boshqarishda etik me’yorlarga sodiqligi bilan ajralib turadi. U adolatli mehnat amaliyotlari, xavfsiz ish sharoitlari va ekologik mas’uliyatni qat’iy qo‘llab-quvvatlaydi.

Patagonia’ning Ishchi joyi bo‘yicha xulq-atvor kodeksi Xalqaro Mehnat Tashkiloti (ILO)ning asosiy mehnat standartlariga mos keladi va kompaniya zavodlari joylashgan hududlardagi mahalliy qonunlarga rioya qilishni talab qiladi.

Bu kodeks ta’minot zanjirining barcha bosqichlariga, ya’ni fermer xo‘jaligidan to kiyim-kechak fabrikasigacha tatbiq etiladi. U bolalar mehnati, majburiy mehnat, zo‘ravonlik, kamsitish, ish haqi va nafaqalar, sog‘liq va xavfsizlik, ekologik standartlar, jamoatchilik bilan hamkorlik, subpudratchilar, hayvonlarga g‘amxo‘rlik va kuzatuvchanlik kabi masalalarni qamrab oladi.

Patagonia **Adolatli Mehnat Assotsiatsiyasi (FLA)**ning asoschilaridan biri bo‘lib, uning akkreditatsiya maqomi kompaniyaning ijtimoiy mas’uliyat dasturida muhim o‘rin tutadi. FLA Patagonia’ning ta’minot zanjirini tasodifiy audit qilib, monitoring sifatini va takomillashtirishga muhtoj sohalarni baholaydi. Audit natijalari ommaga e’lon qilinadi, bu esa shaffoflik va javobgarlikni oshiradi. Patagonia har uch yilda FLA tomonidan qayta akkreditatsiya qilinadi.

Patagonia yetkazib beruvchilarni tanlashda 4 bosqichli yondashuvni qo‘llaydi. U yangi hamkorlarni oldindan manbalarni barqarorlik, sifat, ijtimoiy va ekologik standartlarga muvofiqligi bo‘yicha sinovdan o‘tkazadi. Bu jarayonda kompaniyaning ijtimoiy va ekologik mas’uliyat guruhi manba va sifat bo‘yicha jamoalar bilan hamkorlikda yetkazib beruvchilarni to‘liq baholaydi va qat’iy mezonlarga javob berishini ta’minlaydi.

Xodimlar farovonligi va xilma-xillik tashabbuslari

Xodimlar farovonligi va xilma-xillik tashabbuslari xodimlarning sog‘lig‘i, xavfsizligi, xilma-xillik, tenglik va inklyuziyani qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan strategik yo‘nalishdir. Bunga adolatli mehnat amaliyotlarini joriy etish, ish joyida xilma-xillikni rivojlantirish va xodimlarning rivojlanishiga qaratilgan dasturlarni amalga oshirish kiradi.

Misol: Ben & Jerry’s kompaniyasining jamoa bilan ishlash tashabbuslari

Ben & Jerry’s o‘zining jamoa bilan faol ishlashga sodiqligi bilan ajralib turadi, ayniqsa ta’lim va ish o‘rgatish borasida, xodimlariga alohida e’tibor qaratadi. Kompaniya Ben & Jerry’s Core Academy nomli innovatsion dastur tashkil qilgan bo‘lib, u xodimlarning bilim va ko‘nikmalarini oshirishga qaratilgan.

Ushbu akademiya Champlain kollejining Robert P. Stiller Biznes maktabi va Berkli markazidagi Story of Stuff Project bilan hamkorlikda tashkil etilgan. Akademiya Ben & Jerry’s xodimlari uchun turli xil kurslarni taklif qiladi, ayniqsa mehnat bozorida yangi bo‘lgan kirish darajasidagi xodimlar uchun.

Taklif qilinadigan kurslarga “Ishdan tashqari”, “Faollik akademiyasi”, “Maqsadli yetakchilik” va “Ijtimoiy tenglik” kabi fanlar kiradi. Ular emotsional intellekt, muloqot ko‘nikmalari, ijtimoiy faollik, madaniy savodxonlik va yetakchilikni rivojlantirishni qamrab oladi.

Bu kurslar xodimlarning kasbiy va shaxsiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlab, ularni mahalliy jamoalarda yetakchi bo‘lib chiqish imkoniyatlarini kuchaytiradi. Darslarda qatnashish majburiy emas, lekin tajribadan ma’lumki, akademiya bitiruvchilari ishlaydigan muzqaymoq do‘konlari yuqori savdo ko‘rsatkichlarini qayd etadi va mijozlarga xizmat ko‘rsatishda yaxshi baho oladi.

Shu tariqa, dastur xodimlarni individual ravishda rivojlantiribgina qolmay, balki do‘konlarning umumiy natijalarini ham yaxshilaydi. Bitiruvchilarga Ben & Jerry’s bosh direktori va kollejning loyiha rahbari imzolagan sertifikat topshiriladi, bu ularning o‘sishga va shaxsiy rivojlanishga bo‘lgan sadoqatini tasdiqlaydi.

Shaffof ESG hisobotlari va boshqaruv

Shaffof hisobotlar va boshqaruv kompaniyaning ESG (Ekologik, Ijtimoiy va Korporativ boshqaruv) maqsadlari va yutuqlarini ochiq bayon qilish, etik boshqaruv amaliyotlariga rioya qilish va manfaatdor tomonlar oldida javobgar bo‘lish majburiyatini anglatadi. Bunga ESG tashabbuslari va ularning natijalari haqida aniq va to‘liq ma’lumot taqdim etish kiradi.

Misol: Siemens kompaniyasining ESG hisobot amaliyotlari

Siemens o‘zining shaffof ESG hisobotlari bilan mashhur kompaniya sifatida ajralib turadi. U Dow Jones Barqarorlik Indeksida doimiy ravishda yuqori reytinglarga ega bo‘lib, barqaror amaliyotlar va ochiq hisobotlarga sodiqligini namoyish etmoqda.

Siemens’ning ESG strategiyasi va hisobotlari barqarorlikni biznes modeliga bevosita integratsiya qilishning yorqin namunasi hisoblanadi. Bu yerda texnologik innovatsiyaga katta urg‘u berilgan bo‘lib, u global muammolar, jumladan iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.

Xulosa: ESG strategiyalarini joriy etish

Barqaror resurslarni boshqarish yo‘lini tanlash ko‘plab qiyinchiliklar va mukofotlarni o‘z ichiga oladi, buni ushbu maqolada keltirilgan turli korporatsiyalarning tashabbuslari yaqqol namoyon etadi.

Bu tajribalar ekologik mas’uliyat, ijtimoiy tenglik va iqtisodiy barqarorlik birlashgan holistik yondashuvning naqadar muhimligini ko‘rsatadi. Natijada barqaror biznes modeli shakllanadi.

Atrof-muhit bilan bog‘liq davom etayotgan muammolar fonida, bu yerda keltirilgan barqaror resurslarni boshqarish tamoyillari va amaliyotlari bizneslar uchun sayyoraga ham, jamiyatga ham ijobiy hissa qo‘shish, shu bilan birga uzoq muddatli foyda va barqarorlikka erishish uchun yo‘l xaritasi bo‘lib xizmat qiladi.

Bugun faol qadam tashlang va o‘z tashkilotingizda Ekologik, Ijtimoiy va Korporativ boshqaruv (ESG) strategiyasini joriy etishni boshlang!

Bizning Barqarorlik yo‘l xaritamiz sizga risk va imkoniyatlarni aniqlash, aniq ustuvorliklarni belgilash va maqsadlaringiz sari harakatlaringizni kuzatishda yordam beradi.

ESG bo‘yicha mutaxassislar jamoamiz sizni har bir bosqichda qo‘llab-quvvatlaydi, jarayonni silliq va muvaffaqiyatli qiladi.

O‘z ESG maqsadlaringizga erishishda va mazmunli ta’sir ko‘rsatishda Apiday’ni tanlang; bizning vositamizni bugunoq bepul sinab ko‘ring!

Tarjimon: Umid Abdumuratov
Tahrirchi: Dilshodjon Hamidullayev
Manbaa: Apiday